Podstawowe informacje o gminie Stara Biała
Gmina Stara Biała jest położona w środkowo-zachodniej części województwa mazowieckiego, nad północnym brzegiem Wisły. Najbliższym miastem powiatowym jest Płock. Jest to gmina wiejska. Urząd Gminy znajduje się w miejscowości Biała.
Gmina dzieli się na 25 sołectw, które są jej jednostkami pomocniczymi. Są to:
Biała (powierzchnia 546 ha)
Biała (nazwa topograficzna), położona nad rzeką Wierzbicą, dawniej zwana Bielicą, dziś Stara Biała. Wieś książęca, wzmiankowana w 1378 roku z okazji sprzedaży młyna książęcego. Od 1495 królewska, największa w województwie, dzierżawiona w 1-szej połowie XVI wieku przez Elżbietę Sierpską z Gaju, starościnę płocką. W tym czasie dobra Biała i Maszewo utworzyły tenutę, nadawaną przez króla, liczącą 800 hektarów roli, z czego 200 hektarów stanowiło wójtostwo. Wójtostwo to było większe niż przeciętna wieś szlachecka. Od 1543 roku dobra znalazły się w rękach królowej Bony - posesorki królewszczyzn mazowieckich.
W 1555 Bona zastawia je swojemu sekretarzowi Janowi Kroczewskiemu. Tenutariuszami Białej były znane w Koronie osobistości: w wieku XVI Stanisław Sierakowski kasztelan lędzki, jego syn Jan kasztelan brzeski, w końcu XVII Jan Dobrogost (Bonawentura) Krasiński, referendarz wielki koronny, wojewoda płocki, Jan Kazimierz Krasiński podskarbi koronny, Piotr Piwo sędzia ziemi gostynińskiej. Właścicielami wójtostwa Biała byli między innymi: ród Prawdziwców Ośnickich (m. in. Andrzej kasztelan raciążski i Jan, stolnik płocki). Paweł Kryski z Drobina, faworyt królowej Bony Jan Altensee - aptekarz królowej, potem burmistrz i aptekarz w Płocku. W 1662 roku w Białej stał dwór. W czasie zaborów kolonia Biała nazywała się wraz z kolonią Maszewo Szroetersdorf i należała do ekonomii rządowej, zarządzanej przez dzierżawców. Po uwłaszczeniu folwark w Białej przyłączony został do majoratu Furmanów w Brwilnie. Po odzyskaniu niepodległości folwark objął Mikołaj Szempliński, który gospodarował w nim do 1930 roku.
Bronowo Kmiece (powierzchnia 135 ha)
Bronowo Kmiece (dawniej Brunowo - nazwa pochodząca najprawdopodobniej od imienia Bruno) w XIV wieku własność książęca, w XV w. należało do Pawła z Radzanowa, protoplasty rodu Radzanowskich - Niszczyckich. Od XVI w. Zaleskich.
Bronowo Zalesie (powierzchnia 492 ha)
Bronowo Zalesie - pierwsza wzmianka w 1400 r., własność Bronowskich, drobnej szlachty zagrodowej, potem Zaleskich, Lempickich. Zboińskich i innych. Dawny zespół dworski z II-giej poł. XIX wieku, w chwili obecnej istnieje jedynie park. W 1880 Bronowo -wieś i folwark. Oprócz Bronowa Zalesie istniało Bronowo Gąsiory (od XVI wieku duży folwark), Nagórne i Sady, połączone w l ćwierci XVIII wieku do Zalesia. W Kmiecym był wiatrak i karczma.
Brwilno (powierzchnia 1372 ha)
Brwilno (wcześniej Brwielino, Brwilino, nazwa pochodząca od Brwiela lub Brwioła - brew, brwi), wieś własności zamożnej szlachty z rodu Prawdziwców, na pocz. XV wieku należąca do Gluczewskich, od 1444 roku do poł. XVII do Kryskich - znane na Mazowszu rody rycerskie. W pierwszej połowie XVI wieku była to jedna z największych wsi szlacheckich w okolicy. W 1651 z rąk Doroty z Kryskich Berżewiczowej przeszła w posiadanie biskupa płockiego, który zastawił Brwilno norbertankom płockim wraz z prawem patronatu do kościoła. W roku 1757 dobra przeszły na skarb Rzplitej, od którego przejął je Ignacy Zboiński, kasztelan płocki. Po rozbiorach przejęta na skarb - Brwilno jest wówczas ośrodkiem dóbr rządowych wielu nieruchomości. Folwark "donacyjny" Brwilno należy do majoratu Łąck, najpierw do Romana Fuhrmanna, łowczego dworu carskiego, przewodniczącego Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu, potem jego syna Mikołaja i wnuka Grzegorza. W XIX wieku postawiono tu drewniany dwór. W roku 1930 własność Jabłońskich. W 1817 w Brwilnie funkcjonował szpital parafialny "w pruski mur postawiony, pokryty słomą".
Dziarnowo (powierzchnia 737 ha)
Dziarnowo (prawdopodobnie nazwa topograficzna od staropolskiego dziarn lub darń -darń, lub dziarno - żwir, ziemia z drobnymi kamykami), pierwsza wzmianka w XIII wieku, własność książęca a potem starostwa płockiego. Było tu też wójtostwo. W 1883 przy wsi szkółka elementarna, 2 wiatraki, olejarnia i karczma rządowa.
Kamionki (powierzchnia 566 ha)
Kamionki siedziba szlachty zagrodowej herbu Dołęga - od XV w. Kamieńskich lub Kamińskich. Folwark istniał już w XVI w. W XVII w. Żółtowskich, w XVIII w. Rościszewskich, w XIX w. znów Kamińskich.
Kobierniki (powierzchnia 339 ha)
Wieś Kobierniki (nazwa służebna, prawdopodobnie pochodząca od "tego, kto wyrabia kobierce") w 1883 roku należąca do Stanisława Piwnickiego, posiadała młyn wodny nad Wierzbicą o dwóch gankach, w pobliżu był "okop przedhistoryczny" i takież cmentarzysko. "Niegdyś" należały do Kobiernickich, Przeciszewskich, Jaworowskich, Karnkowskich oraz Zboińskich.
Kowalewko (powierzchnia 290 ha)
Kowalewko pojawia się jako folwark Srebrnej po raz pierwszy w 1641 roku i pozostaje w dobrach do połowy XIX w. Potem własność Makowskich, Czplickich i Jeleniewskich. W roku 1883 wieś i folwark. W lesie należącym do Kowalewka, niedaleko Sikorza, odkryto podobno w 1859 roku ołtarz kamienny słowian przedchrześcijańskich ogromnej wielkości -informacja z 1883 roku, nie potwierdzona w literaturze.
Kruszczewo (powierzchnia 287 ha)
Kruszczewo wieś była uposażeniem kolegiaty św. Michała w Płocku co najmniej od XIV wieku. W 1674 i1712 stał tu dwór. Było też wójtostwo.
Ludwikowo (powierzchnia 64 ha)
Mańkowo (powierzchnia 246 ha)
Maszewo (powierzchnia 385 ha)
Maszewo - wieś królewska, wchodząca w skład starostwa płockiego. W XVI wieku liczyła ok. 300 ról osadzonych kmieciami. Od l ćwierci XVI wieku wraz z Białą stanowi tenutę największą w województwie. W roku 1819 w kolonii Maszewo, na trakcie z Płocka do Torunia, znajdowała się karczma rządowa zwana czerwoną, wypuszczana przez sekcję Ekonomiczną Komisji Woj. Płockiego w dzierżawę. W 2 pół. XIX wieku powstał tu cmentarz ewangelicko - augsburski (od 1951 roku zamieniony na rzymsko - katolicki przy parafii św. Jadwigi w Maszewie Dużym, w chwili obecnej nie istnieje). Maszewo, zasiedlone przez kolonistów niemieckich na przełomie XVIII i XIX wieku, jawi się jako jeden z ważniejszych ośrodków luterańskich na Mazowszu płockim. Wielka szkoda, że ślad społeczności ewangelickiej, wprawdzie obcej narodowo, kulturowo i religijnie, ale tak szybko ulegającej polonizacji, wzbogacającej i współbrzmiącej z polską kulturą, z ewangelickim system wartości - rzetelność, sumienność, spolegliwość, obowiązkowość, dokładność, punktualność, uczciwość, ekumeniczne zaangażowanie, uniwersalizm, został w Maszewie zupełnie zatarty. W roku 1827 wieś rządowa Maszewo i kolonia Maszewo. W roku 1885 istniały tu dwa domy modlitwy: luterański i braci Morawskich oraz szkółka ewangelicka. Istniał też browar, dwie olejarnie, wiatrak, 3 sklepy, szynk i karczma. Do Maszewa Wielkiego należały wówczas dwie osady rządowe: osada karczmiarska i młyńska wraz z młynem wodnym. Osada Maszewo powstała z uwłaszczonych gruntów. W końcu XIX wieku postawiono tu dwór drewniano-murowany.
Maszewo Duże (powierzchnia 263 ha)
Miłodróż (powierzchnia 199 ha)
Miłodróż pierwsze wzmianki w początkach XVI w. Własność Miłodroskich, do XVIII w. roku 1817 istnieje jako wieś szlachecka. W 1885 roku jest to wieś i folwark.
Nowa Biała (powierzchnia 289 ha)
Nowe Bronowo (powierzchnia 169 ha)
Nowe Draganie (powierzchnia 216 ha)
Nowe Proboszczewice (powierzchnia 512 ha)
Nowe Trzepowo (powierzchnia 469 ha)
Ogorzelice (powierzchnia 321 ha)
Ogorzelice wieś znana od połowy wieku XV, jako własność rycerza Oracego herbu Rola. W XVI własność Konarskich, Niszczyckich i Zaleskich, w l poł. XVII wieku Pintowskich, w poł. XVIII Zakrzewskich. W końcu XVIII wieku Wawrzyńca Żochowskiego. W 1775 roku zabudowania dworskie i gospodarcze wzmiankowane są po raz pierwszy. W 1806 był tu dwór drewniany, kuźnia i karczma. W 1817 własność W. Dzierżanowskiego. W roku 1822 wieś "z gatunku wolna szlachecka", administrowana przez Krystynę z Zochowskich Dzierżanowską, posiada zabudowania dworskie: dom mieszkalny, drewniany, "z balów tartych, w węgieł postawionych", stajnię, kurniki, spichlerz, dwie stodoły, i inne zabudowania gospodarcze oraz 8 siedzisk wiejskich, kuźnię, karczmę i pola i ogrody dworskie. W 1832 roku Polczyckich, od 1855 Zboińskich, od 1864 Grabowskich. W poł. XIX wieku zostaje tu zbudowany dwór murowany. Od 1929 Gorczyńskich.
Srebrna (powierzchnia 497 ha)
Srebrna (dawniej Śrzebrna, Srzebna) nadana została w 1383 roku przez Siemowita IV, księcia płockiego Pawłowi (Paszkowi) z Radzanowa herbu Prawda, chorążemu warszawskiemu. Wtedy też powstała zapewne pierwsza siedziba mieszkalna. W końcu XV wieku Srebrna należała do Andrzeja Radzanowskiego, który w 1517 roku, już po zmianie nazwiska na Niszczycki, został wojewodą płockim, a później bliskim współpracownikiem króla Zygmunta Augusta. Niewykluczone, że Andrzej Radzanowski - Niszczycki byt potomkiem pierwszego właściciela, Pawła z Radzanowa. Trwałym śladem podkreślającym znaczenie rodu Niszczyckich jest renesansowy nagrobek w katedrze płockiej, wzniesiony w 1560 roku kanonikowi płockiemu, krakowskiemu i gnieźnieńskiemu, kanclerzowi kurii płockiej Bartłomiejowi Niszczyckiemu. W 4 ćw. XVIII Srebrna należy do Mańkowskiego, w 1842 roku nabyta z licytacji przez Roberta Fuhrmanna. Od 1852 również drogą licytacji dobra zostają własnością Eugeniusza Piwnickiego i jego żony Jadwigi z Hoffmannów, od 1872 ich syna Stanisława. W roku 1898 jego córka Maria Piwnicka wychodzi za mąż za Tadeusza Zielińskiego, który 4 lata później odkupił dobra od rodziny żony. Założenie dworskie powstało ok. 1800 roku, nad Wierzbicą. Wybudowano wówczas klasycystyczny dwór i oficynę. W latach 70-siątych XIX wieku nastąpiła pierwsza przebudowa dworu prawdopodobnie wg. projektu arch. K. Gabrielskiego. W latach 80-siątych XIX wieku dobra Srebrna składały się z folwarków Srebrna i Mańkowo. W końcu XIX wieku powstały zabudowania folwarku: gorzelnia, magazyn spirytusu i spichlerz. Ok. 1900 r. został założony park krajobrazowy wg. projektu St. Celichowskiego, jednego z najwybitniejszych planistów polskich. W roku 1902 nastąpiła druga przebudowa dworu i połączenie go z oficyną. Rodzina Zielińskich zasłużyła się dla kultury Mazowsza poprzez dar cennego księgozbioru, zgromadzonego przez dziesiątki lat wielkim nakładem starań i kosztów przez Gustawa Zielińskiego, ojca właściciela Srebrnej, ofiarowany Towarzystwu Naukowemu Płockiemu, tworzący trzon Biblioteki noszącej odtąd imię Zielińskich. Dobra Srebrna były poważnie zadłużone w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim, kilkakrotnie właścicielowi groziła licytacja majątku. Tadeusz Zieliński utrzymał jednak dobra aż do swojej tragicznej śmierci w 1920 roku, kiedy to oddział wojsk bolszewickich uprowadził Konstantego do Wieczfni pod Mławą. Tam Konstanty Zieliński, wraz z innymi obywatelami ziemskimi, został zamordowany. Podczas wojny bolszewickiej 1920 roku dwór doznał nieznacznych uszkodzeń. Wdowa po tragicznie zmarłym Tadeuszu Zielińskim, Maria z Piwnickich, uczyniła rezydencję w Srebrnej ośrodkiem życia kulturalnego. Jej dom w okresie międzywojennym odwiedzali m. in. Julian Tuwim i Tadeusz Dołęga - Mostowicz. Ciekawostką jest fakt, że to właśnie w tych okolicach nakręcono pierwszą ekranizację książki "Znachor". W roku 1945 majątek przechodzi z rąk Marii z Piwnickich Zielińskiej na własność Skarbu Państwa. W latach 1978-82 gruntowny remont i adaptacja dla potrzeb ośrodka szkoleniowego MZRiP - dziś ORLEN S.A.
Stara Biała (powierzchnia 735 ha)
Biała (nazwa topograficzna), położona nad rzeką Wierzbicą, dawniej zwana Bielicą, dziś Stara Biała. Wieś książęca, wzmiankowana w 1378 roku z okazji sprzedaży młyna książęcego. Od 1495 królewska, największa w województwie, dzierżawiona w 1-szej połowie XVI wieku przez Elżbietę Sierpską z Gaju, starościnę płocką. W tym czasie dobra Biała i Maszewo utworzyły tenutę, nadawaną przez króla, liczącą 800 hektarów roli, z czego 200 hektarów stanowiło wójtostwo. Wójtostwo to było większe niż przeciętna wieś szlachecka. Od 1543 roku dobra znalazły się w rękach królowej Bony - posesorki królewszczyzn mazowieckich.
W 1555 Bona zastawia je swojemu sekretarzowi Janowi Kroczewskiemu. Tenutariuszami Białej były znane w Koronie osobistości: w wieku XVI Stanisław Sierakowski kasztelan lędzki, jego syn Jan kasztelan brzeski, w końcu XVII Jan Dobrogost (Bonawentura) Krasiński, referendarz wielki koronny, wojewoda płocki, Jan Kazimierz Krasiński podskarbi koronny, Piotr Piwo sędzia ziemi gostynińskiej. Właścicielami wójtostwa Biała byli między innymi: ród Prawdziwców Ośnickich (m. in. Andrzej kasztelan raciążski i Jan, stolnik płocki). Paweł Kryski z Drobina, faworyt królowej Bony Jan Altensee - aptekarz królowej, potem burmistrz i aptekarz w Płocku. W 1662 roku w Białej stał dwór. W czasie zaborów kolonia Biała nazywała się wraz z kolonią Maszewo Szroetersdorf i należała do ekonomii rządowej, zarządzanej przez dzierżawców. Po uwłaszczeniu folwark w Białej przyłączony został do majoratu Furmanów w Brwilnie. Po odzyskaniu niepodległości folwark objął Mikołaj Szempliński, który gospodarował w nim do 1930 roku.
Stare Draganie (powierzchnia 220 ha)
Stare Proboszczewice (powierzchnia 489 ha)
Proboszczewice wieś, położona nad rzeką Wierzbicą, od XII własność prepozytów kapituły płockiej. Prawdopodobnie swą nazwę wzięły od prepozyta, czyli od proboszcza kapituły już w XIII wieku. Od końca XVIII wieku dobra rządowe ekonomii Brwilno. W roku 1822 to wieś narodowa. W 1828 był tu młyn. W 1888 roku wieś z kościołem, karczmą i folwark. Słynne w Rzplitej ze względu na wielkie grodzisko, największe na Mazowszu, położone w południowej części wsi, nazywane przez okolicznych Kosmatą Górą lub Szweckimi Okopami: "miejsce warowne, które utworzone zostało dawnemi czasy z ogromnych wałów w pośród błot dla obrony przeciw najazdom Prusów" (Nowowiejski, str. 22), sławne z bitwy na początku XVI wieku pomiędzy krzyżakami a Mazowszanami zwycięsko broniącymi kraju pod dowództwem Andrzeja Sierpskiego, starosty płockiego. Z Proboszczewic pochodził sławny Piotr, wielbiciel Kopernika, który zasłynął w połowie XVI wieku jako wybitny astronom i astrolog na katedrze Uniwersytetu Krakowskiego.
Trzebuń (powierzchnia 447 ha)
Trzebuń (dawniej Trzeboń, nazwa pochodząca od imienia Trzebomysł, Trzebosław), w XVI w. był wsią kanoników katedralnych, tak jak i Proboszczewice. W XVII i XVIII wieku stał tu dwór. Za rządów pruskich dobra i wioski zostały kapitule odebrane i włączone do dóbr skarbowych Ekonomii Brwilno. W roku 1824 w Trzebuniu znaleziono skarb monet starożytnych, m. in. angielskich, duńskich, niemieckich, czeskich i węgierskich z XI wieku, „objaśniony" przez J. Lelewela. Grodzisko wzmiankowane w 1888 roku.
Ulaszewo (powierzchnia 209 ha)
Ulaszewo (wcześniej Uliaszewo) wieś była własnością kolegiaty św. Michała w Płocku. Istnieje co najmniej od XVI wieku. Dobra te były z reguły zastawiane lub wydzierżawiane, a dochody szły na rzecz kolegiaty. W XIX wieku wieś przechodzi na własność skarbu. Było tu też wójtostwo.
Włoczewo (powierzchnia 401 ha)
Włoczewo istniejące już w XVI wieku, własność szlachty zagrodowej. Dopiero w połowie XIX wieku powstaje większy folwark, przy folwarku wiatrak i karczma. Był tu również, być może z początku XX w., dwór murowany i park, lecz tak jak i wiatrak zostały zniszczone w okresie powojennym.
Wyszyna (powierzchnia 209 ha)
Wyszyna (wcześniej Wisina, nazwa topograficzna, oznaczająca teren wysoko położony w okolicy narażonej na powodzie), w dokumencie z 1349 roku wieś wymieniona jako należąca do kasztelanii wyszogrodzkiej. W 1578 posiada już młyn "doroczny". W roku 1895 wieś i folwark nad Wierzbianką, również posiada młyn wodny.
Pozostałe informacje
Miejscowości: Ludwikowo, Nowe Bronowo i Stare Draganie mają status wsi przypisanych do sołectw. I tak: Ludwikowo jest przypisane do sołectwa Ulaszewo, Nowe Bronowo do sołectwa Bronowo Kmiece i Stare Draganie do sołectwa Nowe Draganie.
Ogółem powierzchnia gminy wynosi 111,12 km2, co stanowi 6,18% powierzchni powiatu płockiego, 0,31% powierzchni województwa mazowieckiego i 0,03% powierzchni Polski.
Grunty rolne stanowią 80,0%, lasy 10,7%, inne grunty 7,8%, a nieużytki 1,5% powierzchni gminy.
Przez tereny Gminy przebiegają drogi:
- gminne długości 64,239 km
- powiatowe długości 45 km
- wojewódzkie długości 24,827 km
- droga krajowa Nr 60 długości 1 km
- oraz linia kolejowa łącząc Płock z Sierpcem.
Z Płockiem gmina jest połączona miejskimi liniami komunikacyjnymi nr 25, 100, 101, 102, 103, 104, 110, 111.
Jak do nas dojechać: szukaj na mapie zumi.pl.